Lijst van gebruikte tekens en afkortingen
Lijst met Jiddische tekens gebruikt in het JNW
| Teken | Betekenis | ||
| _ | als boven, idem: slaat op laatste vetgedrukte woord(-en) | ||
| < | verkleiningsvorm (van zelfstandig naamwoord);afgeleid van (bv vdw van); ook in de zin van: afgeleid van (niet =) bijbelpassus) | ||
| > | vergrotende trap/comparatief (vgl. bijvoeglijk naamwoord/bijwoord) | ||
| <> | tegendeel, antoniem, tegengesteld begrip | ||
| ♀ | vrouwelijke uitgang (in onderkast) | ||
| ♀ van | vrouwelijke vorm van | ||
| , | tussen verwante betekenissen | ||
| ; | scheidt verschillende begrippen | ||
| + | in alle betekenissen van dit dubbelzinnige begrip | ||
| ✡ | (binnen) joods(e traditie/religie) | ||
| chr | (in) christelijk(e omgeving), nietjoods | ||
| RK | (Rooms-)Katholiek | ||
| PC | Protestants-Christelijk | ||
| ☺ | schertsend, spottend | ||
| ⚡ | gemeenzaam; schuttingtaal e.d.(blijkt meestal uit vert) | ||
| Westjid. | Nederlands(west)Jiddisch | ||
| ovd | in overdrachtelijke/figuurlijke zin | ||
| onp | onpersoonlijk: מיר פֿאַרװילט זיך עסן MIR FARWILT ZICH ESN: ik heb zin in eten | ||
| os | omgekeerde schikking v. onderwerp/lijdend voorwerp tov. Jiddisch. Ik heb het op m'n geweten <> עס ליגט מיר אױפֿן געװיסן ES LIGT MIR AFN GEWISN (voorheen om) | ||
| 1,2,3,4/1e,2e,3e,4e | naamval: nominatief, genitief, datief, accusatief | ||
| (3) | woord in de derde naamval/datief, als meewerkend voorwerp | ||
| (4) | woord in de vierde naamval/accusatief, als lijdend voorwerp | ||
| (o) | onzijdig | ||
| (v) | vrouwelijk | ||
| (m) | mannelijk | ||
| mens | mens, persoon, iemand | ||
| | | welke van de twee betekenissen is juist? | ||
| ma/m.a. | minachtend | ||
| Chass. | Chassidisch | ||
| Kab. | Kabbalistisch | ||
| vdw | voltooid deelwoord, participium perfectum | ||
| zn | zelfstandig naamwoord (nomen, substantivum) | ||
| bn | bijvoeglijk naamwoord (adjectivum) | ||
| at | bijvoeglijk naamwoord (adjectivum), attributief | ||
| bw | bijwoord (adverbium); bijwoordelijk (adverbiaal) | ||
| nw | bijvoeglijk naamwoord, predikatief gebruikt | ||
| rtw | rangtelwoord | ||
| htw | hoofdtelwoord | ||
| vz | voorzetsel, prepositie | ||
| vw | voegwoord, conjunctie | ||
| vnw | voornaamwoord (pronomen) | ||
| bvw | bezittelijk voornaamwoord (possessief pronomen) | ||
| ott/o.t.t. | onvoltooid tegenwoordige tijd (praesens) | ||
| I | onbepaalde wijs, "hele werkwoord" (infinitivus) | ||
| Ip | gebiedende wijs (imperativus) | ||
| ov | overgankelijk (transitief) | ||
| no | onovergankelijk (intransitief) | ||
| ,ה | voltooid deelwoord met האָבן HOBN | ||
| ,ז | voltooid deelwoord met זײַן ZAIN | ||
| TT | tegenwoordige tijd, praesens | ||
| perf | perfektief werkwoord (v.beperkte duur/met een doel) "omhakken" | ||
| imp | imperfektief werkwoord (zonder gedachte aan doel of beperkte tijdsduur) "hakken" | ||
| sup | overtreffende trap, superlatief | ||
| OJ | Ouder Jiddisch | ||
| kt | kindertaal | ||
| kl | klezmertaal, muzikantenterm | ||
| neg | negatief | ||
| pr | verhullend/eufemistisch/preuts taalgebruik | ||
| zielk | zielkundige/psychologische terminologie | ||
| wisk | wiskundige terminologie | ||
| lit | litterair taalgebruik | ||
| dial | plaatselijk | ||
| vt | volkstaal, spreektaal, niet litterair | ||
| LK | (de) Hebreeuws-Aramees(e elementen in Jiddisch) לשון-קודש LOSJN-KOIDESJ | ||
| nl | Neerlandisme, האָלאַנדיזם,נידערלענדעריש | ||
| dts | Germanisme, דײַטשמעריש | ||
| agl | Anglicisme, אַנגליציזם,ענגלעריש | ||
| fr | Gallicisme, גאַליציזם,פֿראַנצייזעריש | ||
| hisp | Hispanisme, היספּאַניזם,שפּאַניעריש | ||
| sl | Slavisme, סלאַװיציזם | ||
| rs | Russicisme, רוסיציזם | ||
| iv | Modern Israelisch Hebreeuws insluipsel, עבֿריתּיזם | ||
| H | wellicht hapax: eenmalig door de schrijver bedacht woord מסתּמא איינמאָליק, פֿון מחבר אױסגעקליגלט װאָרט | ||
| iha. | in het algemeen | ||
| ev | enkelvoud | ||
| mv | meervoud | ||
| vr. | voor | ||
| sp | speciaal, vooral, in het bijzonder, met name | ||
| n | niet | ||
| m | met | ||
| v | van | ||
| vd | van de | ||
| mn | met name, vooral, speciaal, in het bijzonder | ||
| tgv | ten gunste van; (zelden) ter gelegenheid van | ||
| z | zich/ZIECH; zijn/ZAIN | ||
| E | eeuw | ||
| SV | Statenvertaling (alleen aangegeven in geval van afwijkende vertaling) | ||
| OT | Oude Testament | ||
| ב | ביראָבידזשאַן Birobidzjan | ||
| ל | ליטע Lite (Noordoost Jiddisch dialect) | ||
| ר | רוסלאַנד Rusland | ||
| Is | Israël | ||
| La | Latijns Amerika | ||
| Za | Zuid-Afrika | ||
| Ar | Argentinië | ||
| Br | Brazilië | ||
| Ch | Chili | ||
| war | Warschau | ||
| kra | Krakau | ||
| bia | Bialystok | ||
| lu | Lublin | ||
| lo | Lodz | ||
| ga | Galicië | ||
| hon | Hongarije | ||
| roe | Roemenië | ||
| WO2/WOII | tijdens de Tweede Wereldoorlog | ||
| nol | neologisme | ||
| L (bij vindplaats) | woordenlijst (geen context) | ||
| G (bij vindplaats) | glossarium (geen context op deze pagina) | ||
| UV | lettergrepenacroniem אוניװערבּ OENIWERB | ||
| Su | (spelling in de) Sovjetunie | ||
| Vs | in de Verenigde Staten van N.Amerika | ||
| On | ouder Nederlands | ||
| Du | Duits | ||
| Po | Pools | ||
| Oek | Oekraïens (vroeger Roetheens/Kleinrussisch genoemd) | ||
| Ru | Russisch | ||
| Tu | Turks | ||
| Lat | Latijn | ||
| [<] | geeft de taal van onmiddellijke ontlening weer | ||
| [<Ru] | het woord בּעהעמאָט BEHEMOT is overgenomen uit het Russisch (hoe het Russisch het woord uit de bijbeltaal heeft overgenomen valt buiten het bestek van dit werk) | ||
| ~ | onzeker/gegeven ontbreekt (geslacht/meervoud/uitspraak) | ||
| - (na werkwoord) | voltooid deelwoord zonder GE- -גע | ||
| -- (na zelfstandig naamwoord) | meervoud hetzelfde als enkelvoud | ||
| / | Bijbelplaats: als er twee nummeringen staan met / ertussen is het: Joodse telling/Christelijke telling, bv. Ex.8:12/8:16 | ||
| 'naar' of < | voor de bijbelplaats: tekst is niet exact overgenomen | ||
| Gen. | Genesis בּראשׁית | ||
| Ex. | Exodus שׁמות | ||
| Lev. | Leviticus ויקרא | ||
| Num. | Numeri בּמדבּר | ||
| Deut. | Deuteronomium דבֿרים | ||
| Joz. | Jozua יהושוע | ||
| Ri. | Richteren שופטים | ||
| 1Sam. | het eerste boek Samuel שׁמואל א | ||
| 2Sam. | het tweede boek Samuel שׁמואל ב | ||
| 1Ko. | het eerste boek Koningen מלכֿים א | ||
| 2Ko. | het tweede boek Koningen מלכֿים ב | ||
| 1Kr. | het eerste boek Kronieken דבֿרי הימים א | ||
| 2Kr. | het tweede boek Kronieken דבֿרי הימים ב | ||
| Es. | Esther אסתּר | ||
| Ps. | Psalmen תּהילים | ||
| Hgl. | Hooglied שׁיר השׁירים | ||
| Klg. | Klaagliederen איכֿה | ||
| Jer. | Jeremia(s) ירמיהו | ||
| Spr. | Spreuken משׁלי | ||
| Pred. | Prediker קהלת | ||
| Ezr. | Ezra עזרא | ||
| Ezech. | Ezechiël יחזקאל | ||
| Dan. | Daniël דניאל | ||
| Ho. | Hosea הושׁע | ||
| Na. | Nahum,Nachoem נחום | ||
| Ha. | Habakuk חבֿקוק | ||
| Mal. | Maleachi מלאכי | ||
| Neh. | Ne(c)hemia נחמיה | ||
| Zach. | Zacharia(s) זכריה | ||
| Mi. | Micha מיכה | ||
| Jon. | Jona(s) יונה | ||
| Zef. | Zefanja צפֿניה | ||
| Oba. | עובֿדיה Obadja | ||
| Am. | עמוס Amos | ||
| Joe. | יואל Joël | ||
| Mak. | Makkabeeën מקבים | ||
| Mat. | Mattheus | ||
| Gal. | Galaten | ||
| Talm. | Talmoed תּלמוד | ||
Let op: er is een verschil tussen een gestandaardiseerde woordenboek-spelling en de spelling in de vindplaatsen. In het woordenboek is de spelling van de vindplaatsen aangehouden.
Het JNW is gebouwd vanuit de richting Jiddisch naar Nederlands Het veld "Uitspraak" probeert de uitspraak te benaderen. De uitspraak hoeft dus geen 1:1 transliteratie te zijn.
Daardoor worden soms letters verdubbeld of wordt uit 'i' een 'ie'. Aan het eind van een woord wordt een 'Noen' zo nodig weergegeven met een 'm'.
Vgl.:
אָנגעבן - ONGEBM ; אומװייטיקלעך - OEMWEEJTIKLECH ; מאָדולירן - MODOELIERN ; הייבן - HEEJBM ; אָנטריפֿן - ONTRIEFN ; װאָיװען - WOJWEN ; שמידהאַמער - SJMIEDHAMMER ; געסװישטשערײַ - GESWISJTSJERAI
|
JID |
UITLEG |
JNW |
|---|---|---|
|
א |
- |
|
|
אַ |
a |
|
|
אָ |
o |
|
|
ב |
b |
|
|
בֿ |
alleen bij woorden van semitische afkomst |
v |
|
ג |
de g-klank in Duits gut of Eng. good |
g |
|
ד |
d |
|
|
ה |
h |
|
|
ו |
oe |
|
|
וּ |
alleen naast ו of voor י, overgenomen uit de bron. |
oe |
|
װ |
w |
|
|
ױ |
oi, oj |
|
|
ז |
z |
|
|
ח |
alleen bij woorden van semitische afkomst |
ch |
|
ט |
t |
|
|
י |
i, ie |
|
|
יִ |
alleen na een 'j' of naast een andere klinker |
i |
|
יי |
eej |
|
|
ײַ |
ai, aj |
|
|
כּ |
alleen bij woorden van semitische afkomst |
k |
|
כֿ |
Let op: anders dan de Jiddische orthografie van het YIVO |
ch |
|
ך |
aan het einde van een woord |
ch |
|
ל |
l |
|
|
מ |
m |
|
|
ם |
aan het einde van een woord |
m |
|
נ |
n |
|
|
ן |
aan het einde van een woord |
n |
|
ס |
s |
|
|
ע |
e |
|
|
פּ |
ook aan het einde van woorden |
p |
|
פֿ |
f |
|
|
ף |
aan het einde van een woord |
f |
|
צ |
ts |
|
|
ץ |
aan het einde van een woord |
ts |
|
ק |
k |
|
|
ר |
r |
|
|
ש |
sj |
|
|
שׂ |
alleen bij woorden van semitische afkomst |
s |
|
תּ |
alleen bij woorden van semitische afkomst |
t |
|
ת |
alleen bij woorden van semitische afkomst |
s |
|
טש |
ч , cz |
tsj |
|
זש |
ж , ż |
zj |
|
דזש |
дж , dż |
dzj |
|
שטש |
щ , szcz |
sjtsj |